Selenyum nedir?

Selenyum Nedir? Faydaları Nelerdir, Ne İşe Yarar?

Selenyum (Se), kristal şekline bağlı olarak, gri veya kırmızı-turuncu renkte olabilen, parlak yüzeyli, yarı metalik bir elementtir.

Selenyum, Atom numarası 34, atom ağırlığı 78,96, yoğunluğu 4,50 (kırmızı) ve 4,84 (gri), erime noktası 220°C, kaynama noktası 690°C'dir. 1817'de Berzelius tarafından keşfedilmiştir. Özellikleri, kükürt (S) ve tellur (Te) elementlerine çok benzer. 

Gri selenyum, metal görünüşündedir. Elektrik akımı iletir. İletkenliği, ışığı üzerine düşen ışık şiddeti ile doğru orantılı olarak artar. Metal parlaklığındadır; dövülebilir; karbon sülfür'de (CS,) çözülmez. Kırmızı selenyum, iletken değildir.

Selenyum, kükürte çok benzer. Karbon sülfürde çözülür 125°-130°C sıcaklığa ısıtılınca metalik selenyuma dönüşür. Element, periyodik sistem cetvelinde, O, S, Te ve Po ile aynı grupta yer alır. Selenyumun, tabiatta, 74,76, 77, 78, 80 ve 82 kütle numaralı altı ayrı izotopu vardır.

En önemli selenyum kaynakları, kükürt ve kükürtlü mineral (pirit, kalkopirit, v.b.) yataklarıdır. Endüstride, bakır elektrolizinde biriken anod çamurlarından elde edilir. Element -2, +4 ve +6 oksidasyon basamaklarında bulunabilir. Birleşikleri pis kokulu ve çok zehirlidir.

Selenyum , Havada kırmızı-mavi bir alevle yanarak, selenyum dioksit (SeO₂) verir. Selenyum dioksit, 317°C'de süblimleşen beyaz bir katıdır. Suda çözülerek selanoz asit'e (H2SeO3) dönüşür.

Selenyum'un endüstri açısından önemi, günden güne artmaktadır. Yüksek saflıkta metalik selenyum, elektronik devrelerin iki önemli elemanı olan transistör ve fotosellerin en önemli malzemesidir.İletkenliği ışık şiddeti ile değiştiği için, fotometrelerin yapısına girer. Cam endüstrisinde, hafif yeşil-mavi renklerin giderilmesi ve kırmızı cam üretimi için selenyum kullanılır.

Selenyumun element ve bileşikleri, kauçuk vulkanizasyonunda, makina yağlarında, paslanmaz çeliklerde, kimya endüstrisinin başka alanlarında çok aranan ara maddeleridir.

Selenyumun insan vücudundaki işlevleri ve sağlık açısından önemi:

Selenyum insan sağlığı için çok önemli ve gerekli bir mineraldir.Selenyum açısından fakir beslenen ailelerin çocuklarının diğer çocuklara oranla daha yavaş büyümekte oldukları gözlemlenmiştir. Selenyumdan zengin beslenenlerin kanser çeşitlerinin sık görülmesi tespit edilmiştir. Selenyum eksikliğinde kas yapısında şiddetli bir zayıflık belirir kalp ve damarlardaki esneme kabiliyeti azalır. Çocuklarda selenyum eksikliği kalp yetersizliğine sebep olduğu kanıtlanmıştır.

Selenyum içeren besinler:

-Ispanak, yeşil bezelye, brokoli ve patates
-Hindi, biftek, tavuk, balık ve yengeç gibi et, tavuk ve deniz ürünleri
-Kuru fasulye, mercimek, esmer pirinç,
-Yoğurt ve süzme peynir gibi süt ürünleri
-Brezilya fındığı, ayçiçeği çekirdeği ve fındık
-Yumurta
-Tahıllar
-Tam buğday ekmeği doğal selenyum kaynaklarıdır.